ก่อนอื่นขอเกริ่นถึงระบบภูมิคุ้มกันที่สำคัญในร่างกายมีอะไรที่เราควรรู้บ้าง และจะมาแนะนำให้รู้จักเพฌฆาตหน้าหล่อ NK cells อีกด้วยค่ะ เริ่มต้นกันที่ระบบภูมิคุ้มของคนเราแบ่งออกเป็น 2 ส่วน คือ
NK cells มีกี่ประเภท?
- ภูมิคุ้มกันโดยกำเนิด หรือ ภูมิคุ้มกันไม่จำเพาะ (Innate Immune systems) โดยจะมีเม็ดเลือดขาว ที่ทำหน้าที่เสมือนด่านแรกในการโจมตีเชื้อที่เข้ามาสู่ร่างกาย หรือเซลล์แปลกปลอมที่เกิดขึ้นในร่างกาย โดยการใช้เซลล์เม็ดเลือดขาว จับกิน (Phagocytosis) ซึ่งก็คือ เม็ดเลือดขาวชนิด Macrophages, Neutrophils และ Dendritic cells นอกจากนี้ยังมีอีกกลุ่มที่ชื่อว่า Innate lymphoid cells (ILCs) และมีความสำคัญมากเป็นอย่างยิ่ง เป็นเม็ดเลือดขาวที่ถูกพัฒนามาจากเนื้อเยื่อที่สร้างเม็ดเลือดขาว คือ Common Lymphoid Progenitors (CLPs) โดยเซลล์กลุ่มนี้ จะทำหน้าที่หลั่งสาร Cytokine และ สร้างเซลล์เม็ดเลือดขาว 2 กลุ่มคือ Innate และ Adaptive ซึ่งสร้างกลุ่มภูมิคุ้มกันที่สำคัญคือ NK cells, ILC1s, ILC2s, ILC3s และ Lymphoid Tissue inducer (LTi) cells โดยหน้าที่หลักของกลุ่มนี้ คือ รักษาสมดุลร่างกาย, ควบคุมเซลล์ให้เติบโตตามปกติ, รักษาระดับเมตาบอลิซึม และทำหน้าที่ซ่อมแซม หากเซลล์กลุ่มนี้ทำงานไม่ปกติ จะเกิดอาการภูมิแพ้ หรือโรค Autoimmune ได้
- Adaptive immune เป็นระบบภูมิคุ้มกันที่ เกิดจากการติดเชื้อแล้วจดจำเชื้อนั้นไว้ เพื่อทำให้ระบบภูมิคุ้มกันสามารถต่อสู้กับเชื้อโรคได้ทันท่วงที ก่อนที่เชื้อนั้นจะก่อโรค โดยอาศัยเซลล์เม็ดเลือดขาวชนิด Lymphocyte ที่มีชื่อว่า T- lymphocyte และ B- lymphocyte
NK Cells และบทบาทสำคัญในสถานการณ์ COVID
แล้วทำไม NK cells ถึงเริ่มมีบทบาทในสภาวะโควิด เพราะหน้าที่หลักของ NK cell คือ
- ทำหน้าที่ทำลายเซลล์ที่ติดเชื้อแบคทีเรียและไวรัส เพราะใน NK cell มีถุงเล็ก ๆ ในเซลล์ ที่มีโปรตีนที่ชื่อว่า Perforin, α-defensins, antimicrobial molecules, และเอนไซม์ที่ย่อยโปรตีน ทำให้เซลล์ที่ติดเชื้อตาย
- ทำหน้าที่ตรวจหาและตัดสินว่าเซลล์ไหนในร่างกาย ที่ติดเชื้อไวรัสในกรณีที่ระบบภูมิคุ้มกันอื่นทำงานได้น้อยลง เช่น การส่งสัญญาณที่ชื่อว่า MHC class I ลดลงจะทำให้เม็ดเลือดขาว ชนิด lymphocyte ตรวจจับไม่ได้ ส่งผลให้การทำลายเชื้อมีประสิทธิภาพน้อยลง เจ้า NK cells นี่แหละจะทำหน้าที่ตรงนี้ คือทำการตรวจหาว่าเซลล์ไหนติดเชื้อแล้วทำลาย และส่งต่อสัญญาณไปยังเซลล์เม็ดเลือดขาวชนิด lymphocyte เพื่อให้เข้าสู่ระบบภูมคุ้มกันที่จำเพาะขึ้น เพื่อการทำลายไวรัสได้อย่างมีประสิทธิภาพ
- ทำลายเซลล์เนื้องอก เพราะ NK cell สามารถจดจำเซลล์ปกติของร่างกายได้ หากมีเซลล์ที่เกิดมาผิดปกติ แม้จะเป็นเพียงเนื้องอกธรรมดา ก็จะทำหน้าที่สั่งการให้เซลล์ที่ผิดปกติตายไป
- ทำลายเซลล์มะเร็ง เนื่องจากเซลล์มะเร็งคือเซลล์ที่ผิดปกติ และเจริญเติบโตได้เร็วกว่าเซลล์ทั่วไป ดังนั้น NK cell จะทำหน้าที่ทำลายเซลล์มะเร็งด้วยการจดจำ ละทำลายเซลล์มะเร็งนั้น ๆ ทันที
ต่อไปเรามาดูกันว่าถ้า NK cells ที่เรามีส่งผลอย่างไรต่อร่างกายเราอย่างไรบ้าง โดยแบ่งการตรวจวัด NK cells เป็น 2 กลุ่มคือ
- NK cells count หมายถึง จำนวน NK cells ที่มีในร่างกาย
- NK cells activity หมายถึง ประสิทธิภาพการทำงานของ NK cells ที่เรามี
NK cells count / NK cells activity | สิ่งที่อาจจะเกิดขึ้น |
NK cells count : มาก หรือน้อย NK cells activity : ต่ำ | ร่างกายจะติดเชื้อง่าย และมีโอกาสเกิดเนื้องอกและมะเร็งสูงขึ้น |
NK cells count : น้อย NK cells activity : สูง | ก็เหมือนร่างกายมีเซลล์ที่สามารถทำลายได้ดี แต่กลับมีปริมาณน้อย ในกรณีที่เรามีเชื้อไม่มาก ร่างกายก็สู้ไหว แต่หาก เรามีเชื้อมาก ร่างกาย อาจจะใช้เวลานานในการกำจัด และ อาจจะมีจำนวนที่สู้ไม่พียงพอ |
NK cells count : มาก หรือน้อย NK cells activity : ในระดับปกติ | โอกาสติดเชื้อจะลดลง ลดโอกาสความเสี่ยงในการเกิดมะเร็ง |
NK cells count : มาก NK cells activity : สูง | เกิดอาการแพ้ง่าย |
จากสถานการณ์โควิดในปัจจุบัน ทำให้มีการฉีดวัคซีนเพื่อป้องกันอาการที่รุนแรง ถ้าเกิดว่าคุณติดเชื้อโควิด ส่วนในเด็กเล็กนั้น ยังไม่สามารถรับวัคซีนได้ รวมไปจนถึงผู้ปกครองบางท่านอาจจะไม่สบายใจ ที่จะต้องให้ฉีดวัคซีนใหม่ที่เพิ่งผลิตขึ้นมา การตรวจ NK cell ในเด็กนั้นจึงมีข้อดีดังนี้
- เนื่องจากภูมิคุ้มกันที่สร้างเองจากธรรมชาติ เป็นตัวป้องกันที่ดีที่สุด NK cell จึง เป็นอีกคำตอบหนึ่งในการวางแผนป้องกันให้เด็ก โดยผู้ปกครองสามารถ รับรู้สุขภาพพื้นฐานของบุตร เพื่อวางแผน ทางด้านโภชนาการเพื่อให้การสร้างระดับภูมิคุ้มกันเหมาะสมไม่มากเกินไปและไม่น้อยเกินไป
- นอกจาก ลดความเสี่ยงจากเชื้อไวรัสแล้ว ยังเป็นการเริ่มต้นสุขภาพพื้นฐานที่ดีให้กับลูก เนื่องจาก NK cell ทำหน้าที่ตรวจหาเนื้องอก และเซลล์มะเร็ง เนื่องจากมะเร็งคือภัยร้ายที่แฝงตัวเงียบ ๆ เพราะเกิดการส่งต่อจากยีน หรือ การรับสารพิษจาดสิ่งแวดล้อมอย่างต่อเนื่อง ดังนั้น การที่ได้รู้ปริมาณและประสิทธิภาพของ NK cell ที่มี ว่าเพียงพอและเหมาะสมหรือไม่ เป็นประจำทุกปี จะทำให้เด็กเติบโตด้วยภูมิคุ้มกันที่ดีตามไปด้วย
มาถึงตรงนี้ ไม่ว่าคุณจะเป็นเด็กหรือผู้ใหญ่ ที่ต้องอยู่กับเชื้อโรคเป็นล้าน ๆ ชนิด การมีระบบภูมิคุ้มกันที่แข็งแกร่งเป็น 1 ทางเลือกที่จะทำให้คุณอยู่บนโลกที่มีแต่โรคแบบนี้ไปได้อีกนาน